‘Voorlopig vonnis over De Schans’
27 oktober 2021 om 19:16Deel 8J
Het resultaat na het bezoek van landmeter Bernard de Roij was dat de Woudenbergse Schans werd afgeschreven als mogelijk bolwerk in een verdedigingslinie tegen welke vijand dan ook. Zo kwamen ook de reeds lang bestaande plannen voor een Grebbelinie maar niet van de grond.
Hendrik senior vergezelde prins Willem III in 1688 naar Engeland, liet zich daar naturaliseren en werd opperstalmeester van koning-stadhouder Willem III. Deze zou daar tot 1671 zijn oom Karel II regelmatig bezoeken teneinde hem te bewegen de financiële schuld die de Engelse vorst aan de Oranjes had in te lossen. In Londen bewoonde Hendrik het pand Downing Street 10, de huidige ambtswoning van de Britse premier. Het pand werd naar hem 'Overkirk House' genoemd (verbastering van Ouwerkerk).
AANKOOP BURGWAL Zoals al in deel 6F werd vermeld zou Hendrik van Nassau-Ouwerkerk, in 1671 kasteel de Burgwal aankopen en tevens de rechten van de heerlijkheid waarmee hij Heer van Woudenberg werd. Mogelijk een oude hint uit de lade van opa Maurits van Nassau op wiens pad het ooit was gekomen.
Kort daarna begon het te rommelen tussen De Zeven Verenigde Nederlanden aan de ene kant en Engeland tezamen met Frankrijk alsmede de bisdommen van Aken en Munster aan de andere kant.
Ook in 1671 kwam een einde aan de hegemonie van de Bentinghs uit de oude zwaardadel (Noblesse d'épée) cq de Van Weerdenborchs op de Schans doordat het bezit in andere handen overging. In dat jaar kwam de Schans met Duijvestein en de Wetering in bezit van Jasper van Lynden van Geerestein die met Theodora van der Vecht getrouwd was (zie Deel 8I).
ORANGISTEN Het gerommel tussen De Zeven Verenigde Nederlanden aan de ene kant en Engeland tezamen met Frankrijk alsmede de bisdommen van Aken en Munster aan de andere kant was het sein voor de ‘Orangisten’ om weer van zich te laten horen in een ultieme poging om het oude stadhouderschap te herstellen. En dat lukte met een reddeloos, redeloos en radeloos land.
Dientengevolge werd Prins Willem III in februari van het jaar 1672 tot kapitein-generaal benoemd. In juli van dat jaar volgde de aanstelling tot het stadhouderschap van Holland en Zeeland. Echter het begin van zijn militaire carrière verliep voor hem nogal ongelukkig.
Alles wat in de jaren voor 1672 aan verdedigingswerken was gemaakt waren zowel binnen de Utrechtse- als van de Grebber-waterlinie, inclusief De Schans in Woudenberg, door verwaarlozing geheel vervallen. Direct na de aanstelling van Willem III ondernam men begin 1672 wederom en inspectiereis waarvan het verslag bij de Staten van Holland werden ingediend.
INSPECTIEREIS Begin van 1672 werd een inspectiereis gemaakt door enkele strategische deskundigen door het westen van de Gelderse Vallei om de mogelijkheden te onderzoeken voor het aanleggen van een verbeterde waterlinie. De oude was in slechte staat. Tenslotte werd van de plannen afgezien omdat er zoveel bezwaarschriften op binnenkwamen. In het inspectierapport werd de Schans niet eens genoemd. Blijkbaar was de oude vesting van geen enkele betekenis meer in de nieuwe defensieplannen.
De waarde van De Schans ter verdediging van de Vereenigde Nederlanden ‘om tot haar eigen vrydom den vyand soo veel hooger te stuiten’ werd niet meer erkend en zo zakte het eerst zo trotse verdedigingswerk dat zijn waarde nooit had kunnen tonen in de vergetelheid weg. Jaren daarvoor in 1629 niet voltooid ‘om de dispariteyt van d’avisen der Provienciën’, 43 jaar later paste De Schans niet meer in de Grebbelinie en werd strategisch in de ijskelder geplaatst.
FLASHBACK Wederom was er geharrewar over de vraag wie de kosten van de renovatie en het gereedmaken van de linie zou moeten ophoesten. Besloten werd de verdediging ten westen van Utrecht te organiseren.
Gedoe over het werk aan De Schans Woudenberg was er overigens altijd al geweest. Hierover in het volgende deel nog een moment een 'flashback' naar 1590.
(vervolg in deel 8K)
Bronnen: wikipedia, W.H. Schukking, Hedendaagse Historie 1777 Deel XXII pag 288 I.Tirion
