‘Familieperikelen en vererving’

21 oktober 2021 om 19:45

Deel 8I

Arend van Zuylen van Nijevelt overleed in 1633 kinderloos en kwamen de rechten van Geerestein in het bezit van een 70-jarige nicht Margaretha van Zuylen van Nijevelt die getrouwd was met ene Johan van der Vecht. Zij hadden alleen maar dochters, waardoor het landgoed en kasteel via dochter Theodora die met Jasper van Lynden getrouwd was, in de familie Van Lynden belandde.

NAZATEN Behalve de schout van Geerestein woonden Judith en Walraven van Weerdenborch nog steeds op Huisinghe ‘te Duijvesteijn’ op de Schans. Het is wel het vermelden waard dat na de laatste keer dat de naam ‘De Poort’ voor het gebied van de Schans in officiële stukken zoals die betrekking hadden op de schadevergoedingsaanvraag van Judith Bentingh deze nooit meer voor het betreffende gebied is gebezigd en daarna geografisch is verschoven naar kruispunt De Poort in het centrum van Woudenberg.

Het is in de bestaande genealogieën lastig te achterhalen wanneer Judith en Walraven zijn overleden. Mogelijk rond 1631. Vast staat dat de kinderen Bentingh cq Van Ruytenborch nog jaren in vrede op de Schans hebben gewoond.

VREDE Vervolgens een kleine sprong in de geschiedenis omdat de ‘glorie’ van de Schans voorgoed voorbij blijkt te zijn, althans wat zijn waarde als fortificatie betreft. Er was geen enkele strateeg meer die er ook maar een ogenblijk naar omkeek. Ook voor de Wombargers liep de 80-jarige Oorlog 15 jaar later teneinde met de vrede van Munster in 1648 tussen Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Een belangrijk indirect gevolg van dit verdrag was dat het Nederduits-Gereformeerde geloof de 'staatskerk' van de Republiek werd. Alle goederen van de Rooms-Katholieke Kerk  vervielen aan de overheid; kerken, kapellen, kloosters en andere bezittingen. De eigenaren van de Schans konden er van harte mee instemmen.

POKKEN Twee jaar na de beëindiging van de 80-jarige oorlog overleed prins Willem II aan de pokken en dat moment in 1650 grepen de regenten, zoals de leden van de families Bicker en De Graeff, aan om zich te ontdoen van het instituut stadhouder. En dat was niet zo gek, want kort voor zijn dood op 6 november 1650 had Willem II een soort van militaire staatsgreep gepleegd en de meeste leiders van de regent in slot Loevestijn laten opsluiten. Zo beleefden de Zeven Verenigde Nederlanden haar eerste stadhouderloze tijdperk dat tot 1672, het rampjaar genoemd, zou duren. Prins Willem III werd acht dagen na het overlijden van zijn vader, dus postuum, geboren.

Toen Willem III een jaar of tien oud was heeft zijn moeder Maria Henriëtte Stuart samen met oma Amalia van Solms geprobeerd om hem weer een bevoorrechte positie binnen het staatsbestel te geven, maar die pogingen mislukten ondanks dat Willem als kind vaak met de kinderen Van De Graeff op het ‘dijkhuis’ in Soest (het latere paleis Soestdijk) speelde. Desondanks werd hij met het oog op een nieuwe kans op het stadhouderschap in die traditie opgevoed.

Hendrik van Nassau-Ouwerkerk, de eerder vermelde bastaardkleinzoon van prins Maurits, trad in 1666 op 26-jarige leeftijd in Staatse dienst en werd in eerste instantie stalmeester van prins Willem III. Een jaar later trouwde hij met Françoise van Aerssen van Sommelsdijck. Het echtpaar kreeg acht kinderen, onder wie ook een Hendrik (1673-1754), Cornelis (1675-1712) en Willem Maurits van Nassau-Ouwerkerk (1679-1753), die allen iets met Woudenberg hadden.

LANDMETER In 1669 kwam Bernard de Roij, landmeter, naar Woudenberg om het mogelijke belang van De Schans nog eens in kaart te brengen. Wat hij aantrof zal hem niet vrolijk hebben gestemd: een vervallen hut, geërodeerde courtines en bastions, afgekalfde flanken en borstweringen en tenslotte een aanwas van bossages en bomen. Leuk voor de Wombargse jeugd om indiaantje te spelen maar niet iets om een dreiging zoals de troepen van de Franse koning Lodewijk XIV (de Grote, de Zonnekoning) te pareren.

(vervolg in deel 8J)

Bronnen: wikipedia, Klapperman 1985, Hedendaagse Historie 1777 Deel XXII pag 288 I.Tirion, Ir W.H.M. Nieuwenhuis, genealogie online, fredbrouwer.nl