‘Een klein weekje zomergasten’

13 oktober 2021 om 12:10

Deel 8G

Ook de uitbaters van de aangewezen logementen en particuliere bewoners van de inkwartieringsadressen zullen de vreemde troepenmacht met angst en beven tegemoet hebben gezien de berichten die er waren hoe Spaanse soldaten met geweld in hun aangewezen logementen trokken. Dit in combinatie met de vele geruchten en berichten over hun reputatie met betrekking tot schade en problemen die ze op het platteland hadden aangericht. Dit ondanks het feit dat de leiding van de Spaanse troepen, om te laten zien dat zij ‘ooc mannen van redene ende van bescheede waren’, had afgekondigd dat niemand van hen nog op het platteland zou mogen gaan roven op straffe van de strop. Men deed zijn best beschaafd te 'orelogen'.

Veel mocht het echter niet baten. Wat ze op het platteland niet konden deden ze dan wel in de steden. De meldingen en klachten waren doorgaans legio.

DUTCH COURAGE Krijsmachten bestonden uit groepen mannen van een bepaalde leeftijdcategorie die in hun vrije tijd niet een potje gaan jojo-en of pikketollen. Daarnaast werden in de strijd stimulerende en hallucinerende middelen na de Vikingen ook al in de Tachtigjarige Oorlog gebruikt en de Engelse en Ierse huursoldaten wisten allang wat ‘Dutch courage’ was, namelijk de flinke slok jenever of rum die de soldaten in de lage landen namen alvorens het gevecht in te gaan.

Er zijn geen geschriften overgeleverd dat er op de Schans nog steeds bier werd gebrouwen. Maar mocht dat het geval zijn geweest dan zal de Spaanse bezetting het zich zeker hebben laten smaken. In ieder geval’ ten faveure’ van de plaatselijke leveranciers van gerst. Menig hopman zal zijn snor boven een laag schuim hebben doen zweven. Hoewel er nog geen hop in het bier zat, want die toevoeging zou pas vele jaren later worden toegepast. Vanouds was het Schanserbier zogenaamd kuitbier.

VLEES OF VIS Zo werd de Woudenbergse bevolking dan ook geconfronteerd met het verschil in religieuze rituelen en praktijken zoals op bepaalde dagen geen vlees of alleen maar vis te eten.

Door alles heen hadden de Hollanders en dat zal ook voor de Woudenbergse jongelingen het geval zijn geweest, ook iets van de taal van de Spanjaarden geleerd.

NAROEPEN Ook het op de vingers naar meisjes fluiten en roepen is van alle tijden en plaatsen. Als er een Woudenbergse schone voorbijkwam dan riepen de Spanjaarden: ,,Olé guapa”, vrij vertaald ,,oh, wat een stuk”!

Omdat zich dit regelmatig voordeed namen de Hollanders dit over om de Spanjaarden met het kopiëren van dezelfde fonetische klanken wraak te nemen of uit te schelden.

,,Olé guapa!” Dat werd door de bevolking enigszins verbasterd. En zo komt daar het woord ‘oelewapper’ vandaan! Later is de betekenis verschoven naar iemand die zich oenig of maf gedraagt. Wellicht heeft het geholpen om de beruchte ’Spaense pokken’ buiten de deur te houden. Althans voor zover bekend.

PAUSCH ROKKEN Mocht het anders zijn geweest dan zal het ‘onder de boer’npet’ zijn gebleven, want kerkelijke archieven vermelden niet dat dominee Nicolaus Ketelius ermee te maken kreeg dat het ook in Woudenberg ‘onder pausch rokken’ te vinden was. Overigens zijn er in Woudenberg geen geruchten over verkrachtingen door soldaten uit deze periode bekend. 'Avontuurtjes' werden wat minder bekritiseerd.

Overigens wisten de Spaanse soldaten heel goed waarom ze in de Verenigde Nederlanden vochten en maakten daarom geen verschil tussen personen die zich zogenaamd schuldig hadden gemaakt aan ketterij en de rest van de bevolking. Gelukkig heeft dominee Nicolaus Ketelius niet als ‘het kop van jut’ hoeven te dienen. Vanzelfsprekend zullen er op de Schans fanatiekelingen of extremisten hebben rondgewandeld die deze achtingswaardige dominee uit ideële motieven graag een kopje kleiner hadden willen maken. Van hoog tot laag die de achterliggende gedachte van Raad van Beroerten of de ‘Bloedraad van ijzeren hertog van Alva nog steeds niet uit hun hoofd konden zetten.

(vervolg in deel 8H)

Bronnen: Marcus van Vaernewijck, Klapperman 1985, Hedendaagse Historie 1777 Deel XXII pag 288 I.Tirion, Ir W.H.M. Nieuwenhuis