‘De dag dat de Spanjolen kwamen’
17 november 2021 om 11:23Deel 8F
Vanwege deze meevaller voor de afgesplitste groep van Raimondo kon de hoofdmacht van de vijand onder zijn oom Ernesto een dag later zonder enige moeite doordringen tot Amersfoort, dat zich op 14 augustus 1629 zonder slag of stoot aan Montecuccoli overgaf. Daarna kon hij ongehinderd doorstoten naar Hilversum. Mogelijk voerde juist toen het traject in omgekeerde richting via de Ekris, Molenwegh en Voskuilen naar Amersfoort !
PULLEN BIER Als er toen nog kuitbier op De Schans gemaakt zou zijn dan zullen de overwinnaars er ongetwijfeld een paar pullen op hebben gedronken, want het water van de Schansergracht was ook niet alles. De archieven zowel als de geschiedenisboeken reppen overigens met geen woord over het bestaan van gegraven waterputten.
Toch zijn er in de jaren negentig van de vorige eeuw bij de werkzaamheden tijdens de voorbereiding van de fundamenten voor het appartementencomplex Résidence De Schans restanten van waterputten in het terrein gevonden, waaronder één die was gemetseld met gebruikmaking van bakstenen in het formaat 26 x 12,5 x 6 centimeter.
WATERPUTTEN Dit was dus niet op de locatie van de vroegere Huisinghe te Duijvestein maar meer westelijk waar meerdere bijgebouwen hebben gestaan. Denk hierbij aan huisvesting voor manschappen maar ook de bierbrouwerij. Wellicht komen er in de toekomst nog andere van deze voormalige putten tevoorschijn. Het valt te verwachten dat ze er zijn.
Artesische bronnen en semi-artesische bronnen (geslagen bronnen) kwamen aan het begin van de zeventiende eeuw al voor. Het landschap rond Woudenberg, gevormd door de IJstijd, was er geschikt voor, want vooral zo’n 350 jaar later zou het gebied bekend worden om zijn vele norton pompen.
Een deel van dat Spaanse leger heeft zich op de Schans gevestigd en werd een ander deel ondergebracht bij de plaatselijke bevolking. Zo kreeg Woudenberg te maken met de omstandigheden die net als bij een garnizoensstad onlosmakelijk behoren bij een gemeenschap die een militaire bezetting kent. Dit heeft niet alleen met de logistiek, met name de catering te maken, maar ook andere bijkomstigheden die aan de gemeenschap van een leger kleven.
MARKETENTSTERS Eén daarvan was het fenomeen marketentsters die dagelijks met een leger meetrokken (kampvolgsters). Behalve echtgenoten van militairen die wisten waar en wanneer ze uit hun vaatje mochten tappen bestond die groep ook uit ongehuwden en andersoortige ‘vrije’ vrouwspersonen die ten aanzien van hun gunsten niet altijd last hadden van morele belemmering of kieskeurigheid. Een categorie ‘dames’ die in het vorige deel als de ‘lichte vraukins’ werd aangeduid en niet zelden leden aan een of andere venerische aandoening.
Marketentster kwamen vanzelfsprekend ook in het Staatse leger voor. Zij werden ook wel zoetelaars of zoetelaarsters genoemd. Zoetlaars waren gerechtigd om waren aan soldaten te verkopen, zoals drank, voedsel en kleine benodigdheden. Drank verkochten zij uit het typische marketentstervaatje dat zij op hun heup droegen.
Daarnaast waren er ook wasdames. Daar kwam vaak ook herstelwerk bij. Meestal was zij getrouwd met een militair lager dan de rang van onderofficier.
Wanneer een leger een belegering voor langere tijd uitvoerde dan stonden aan de rand van het kamp vaak zoetelaarskramen opgesteld.
SPAANSE TROEPEN Nu was het niet de eerste keer dat de Woudenbergse bevolking langstrekkende Spaanse troepen hadden gezien. Maar deze keer zal het op zijn minst een bijzondere vertoning zijn geweest. Zeker met alles wat er achteraan sjokte zoals de marketentsters en de ‘dames’ die ook ergens een onderkomen moesten vinden. Waar zouden die dan zijn gebleven? Om van de sanitaire voorzieningen maar niet te spreken.
Mogelijk zal het gehalte aan scrupules wat lager zijn geweest dan wat men binnen de Woudenbergse dorpsgemeenschap gewend was.
(vervolg in deel 8G)
Bronnen: wikipedia, Marcus van Vaernewijck, Klapperman 15 mei 1985, Hedendaagse Historie 1777 Deel XXII pag 288 I.Tirion, Ir W.H.M. Nieuwenhuis
