Valleistelling in memoriam Opdat wij niet vergeten
14 oktober 2021 om 08:49 HistorieWOUDENBERG Met veel regen in het vooruitzicht startte op 5 oktober een wandeling over de Grebbeliniedijk langs Nederlandse kazematten en Duitse bunkers, symbolen van vrijheidsstrijd en onderdrukking.
De start van de wandeling om 2 uur met een versterkertje vooraf bij Aaltje aan de Linie werd gevolgd door een welkom van 12 deelnemers door Dick Veldhuizen. De gids legde na een korte inleiding over de locatie zelf en het ontstaan van de linie in 1744 uit waarom gedurende een aantal eeuwen dit stukje Nederland zo belangrijk is geweest in tijden van oorlog en gewapende geschillen. Door de Nederlanders Valleistelling genoemd gaven de Duitsers hem later de naam Pantherstellung.
Na een korte beschrijving van de tocht en de bezienswaardigheden ging het gezelschap onder leiding van de gids met droog weer op pad. Eerst zuidwaarts over het klompenpad tot aan de uitgegraven Duitse bunker R703. Een standaard type, gebouwd om de geallieerden die uit het westen werden verwacht te stuiten. Echter, omdat die uit het oosten kwamen zat het schietgat aan de verkeerde kant. Hier werd ruim de tijd genomen om het bouwwerk rondom te bekijken om later de verschillen te kunnen bemerken met de door de Nederlandse soldaten opgeworpen kazematten. De bunker kende oorspronkelijk aan de bovenkant ook nog een rood pannendak om hem vanuit de lucht onherkenbaar te maken.
Op deze plek, tevens het keerpunt, werden de verwachtingsvolle toehoorders gewezen op de 250 meter verder zuidwaarts liggende Pothbrug, die gedurende de oorlog zowel voor de Nederlanders als de Duitse bezetters een belangrijke verbinding tussen oost en west vormde en binnen een periode van vijf jaar tweemaal werd opgeblazen.
MONUMENT Terug in noordelijke richting op weg naar de Bruinenburgersluis voerde de weg langs drie verschillende soorten kazematten die alle met een andere doelstelling zijn gebouwd. En passant streelde een natuurlijk bouwwerk onverwacht ieders netvlies dat tot verbazing van de gids niet onmiddellijk door iedereen als zodanig werd herkend. Ondanks de beschermde status als monument wordt er dus nog steeds zonder vergunning op de Grebbelinie gegraven!
Intussen was het gaan regenen, maar de groep ging zonder afhakers onderweg naar de Bruinenburgersluis. Al wandelende op de liniedijk vestigde de gids de aandacht op andere aspecten dan oorlog namelijk de zich steeds afwisselende en prachtige natuur met flora en fauna in diverse jaargetijden, maar ook het zicht op weilanden aan weerszijden van het Valleikanaal.
VALLEIKANAAL Onderwijl werd stilgestaan bij het ontstaan van het Valleikanaal, dat door werkelozen met schop en kruiwagen tussen 1935 en 1941 is gegraven, waarbij de meeste bochten van de oorspronkelijke Luntersebeek werden afgesneden.
Terwijl het nog steeds pijpenstelen regende werd stevig doorgestapt richting de Bruinenburgersluis. Daar waar het Valleikanaal rechtdoor gaat en de oude Luntersebeek zijn loop linksom hervat, volgde het gezelschap al soppend de oever hiervan en werd de Grebbelinie verlaten.
BRUINENBURGERSLUIS De sluis is aangelegd in 1786 om bij inundaties te voorkomen dat het opgestuwde water in de keerkades niet via de Heiligenbergerbeek zou wegvloeien. Het metselwerk wordt ernstig bedreigd door enkele monumentale beuken die te dicht op de sluis zijn opgegroeid en nu de muren wegdrukken. Restauratie is dringend gewenst.
Bij de sluis werd ieders oog gevestigd op de noordelijk daarvan liggend bunker, eveneens een type R703, die recentelijk door Nederlandse soldaten is uitgegraven.
SPOORLIJN Het pad op de linkeroever van de Luntersebeek voert naar de brug waarover vroeger de Kersenlijn met dubbelspoor liep. In de oorlog was de lijn Amersfoort - Kersteren en een belangrijke verbinding richting Duitsland. En dat wist het Nederlandse verzet ook. In november 1944 werd de brug door dat verzet opgeblazen. Als represaille werd boerderij Bruinenburg aan de Ekris door de Duitsers in brand gestoken.
Honderdvijftig meter ten noorden van de brug is op 3 februari 1943 een aangeschoten Short Stirling tegen de spoordijk gecrasht waarbij alle 8 bemanningsleden om het leven zijn gekomen. De gids stond hierbij stil en las voor uit het dagboek van Letta den Daas-Elzenaar die toen als jong meisje in de bocht aan de Ekris bij Bruinenburg woonde. Door de Historisch Kring Leusden is op de plek van de crash een monument geplaatst.
TYPHOONCRASH Tien meter zuiden van de brug, op de plaats waar voor en tijdens de oorlog een baanwachtershuisje stond, werden ook de memoires van Joop Vossensteyn voorgelezen, die als 16-jarige jongen getuige was van de crash van de Typhoonpiloot Mate Alexander Milich. Hij vond de dood tegen het talud van de nog zichtbare oude meander van de Heiligenbergerbeek ten westen en vlak achter dat baanwachtershuisje. De Duitsers lieten zijn verbrande lichaam een week lang liggen.
Tenslotte terug naar Aaltje aan de Linie en wel over de dijk van het voormalige spoorlijntje. De vermoeidheid sloeg toe want de afstand tussen de eerste en de laatste lopers werd immer groter. Bij aankomst werd het prompt droog. Over en weer waren er woorden van dank met de mededeling: ,,Zegt het voort. Opdat wij niet vergeten!”
Kijk op de website woudenberg.nl/vrijheid voor de volgende activiteiten.
De gids
