‘Ontwaakt, ’t zonnetje is al op’
14 september 2021 om 18:56Deel 7F
Het vorige deel eindigde met een beschrijving van een afgetakelde Fortificatie de Schans zoals die er nu anno 2021 bij ligt.
AFGEKALFD De borstwering van de oostelijke courtine is over zijn gehele lengte verdwenen. De westelijke courtine geeft nog enig idee wat de hoogte vroeger is geweest, alhoewel dat ongeveer een meter hoger zal zijn geweest dan nu nog het geval is. Bovendien waren op de courtines geen bomen aanwezig. Die bevonden zich alleen op het middenterrein. De bomen van nu op de courtines dateren uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Ook de wortels daarvan zijn alweer geërodeerd.
Nu terug naar de nationale en plaatselijke geschiedenis aan het begin van de zeventiende eeuw:
In 1609 was het Twaalfjarig Bestand ingegaan. Zoals de naam al zegt ging het om een ‘status quo’ tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Spanje die tot 1621 zou duren. Dit leverde een periode van betrekkelijke rust op.
Ook op de Schans was dat het geval. Zo werd er gewoond, geboerd, geflirt, getrouwd, gerouwd en gespeeld tussen de wallen en courtines van de Schans, waarbij de zon opkwam en onderging, de dagen zich aaneen regen, de seizoenen kwamen en gingen en alles bleef zoals het was. Intussen deden regen en wind, zon en vorst, hagel en sneeuw en niet te vergeten de mens zijn afbrekende werk.
GROTE ZORG Tijdens het verdere verloop van de Tachtigjarige Oorlog zou de schijnbare rust zo langzamerhand toch weer omslaan in een periode van grote zorg. Hiervoor was een aanloop nodig die zich na 1614 over een periode van vijftien jaar zou ontwikkelen. Want hoewel de Woudenbergers ‘aan den lijve’ niet bijster veel van die oorlog merkten en de Spaanse en andere buitenlandse huursoldaten al bijna vergeten waren zouden ze niet lang daarna toch stevig uit hun dromen worden wakker geschud.
In 1617 escaleerde de zaak toen prins Maurits in de zaak van de gekraakte Kloosterkerk in Den Haag openlijk had gekozen voor de Contra-Remonstranten.
In 1618 erfde prins Maurits de titel prins van Oranje van zijn halfbroer Filips Willem. Er wordt nergens gesproken van een uitbundig feestje op de Schans, hoewel uitbater Honthorst best nog wel wat onder de kurk zal hebben gehad. De oorlog was al lang vergeten en op de Schans ging het normale leven gewoon door.
BELEID In 1621 eindigde het Twaalfjarig Bestand. Philips III, die de oorlog min of meer op zijn beloop had gelaten, overleed op 31 maart dat jaar en werd opgevolgd door de 16-jarige Philips IV. Deze liet zijn raadsman Gaspar de Guzmán y Pimentel, die de oorlog wilde voortzetten, het beleid bepalen. En hoe!
Het Spaanse leger in de Nederlanden werd weer tot 60 000 man en dus op volle sterkte gebracht met opnieuw de door vriend en vijand geroemde militaire strateeg Ambrogio Spinola als bevelhebber. Waar Maurits een jaar voor het begin van het Twaalfjarig Bestand Spinola al eens in Rijswijk had ontmoet was dat bij het beëindigen daarvan niet het geval. Zo begonnen zich opnieuw donkere wolken boven De Verenigde Nederlanden en vervolgens ook boven de Schans samen te trekken.
ANGST EN PANIEK De weggestopte angst en paniek zouden opnieuw toeslaan. Een voorproefje had de Veluwe daarvan in de winter van 1624 al gehad. De inundaties in het westen hadden hun gebreken getoond ten aanzien van bevroren wateren. De Spaanse troepen waren naar Hattem en Harderwijk getrokken maar hadden vanwege de grote tegenstand de Veluwe geplunderd. Met name de Edenaren konden erover meepraten. En dat was toch wel dichtbij Woudenberg.
Enkele Veluwse dorpen en ook in Ede hadden de besturen gepoogd door grote geldelijke offers de onspoed te ontgaan en de vijand milder te stemmen. Deze verwachting bleek in vele gevallen vaak tevergeefs. Waar Woudenbergse boeren als gevolg van de voorgaande plunderingen waren weggetrokken en langzamerhand waren teruggekomen zagen zij de toekomst met angst en beven tegemoet.
(vervolg in deel 7G)
Bronnen: A. van Slichtenhorst, wikipedia
